Metal ürünlerin boya kalıntılırından ve pastan, yağdan arındıktan sonra yapılan boyanın yüzeye çok daha iyi tutunmasını sağlamak amacıyla görülen işleme metal kumlama denir.
Kumlama, metal yüzeyinin bir alt tabakasını temizler ve koruyucu bir kaplama özelliği sunacak şekilde yüzey oluşturur. Metal kumlamanın önemi burada ortaya çıkar. Bu aşama yüzey kaplama öncesi çok önemlidir.
En çok merak edilen konulardan biri de metal kumlama işlemi nasıl yapılır sorusudur. Kısaca belirtmek gerekirse; Yüksek basınçlı hava ile kumlama kumu metal yüzeye çarptırılır, bu çarpma sırasında kum metal yüzeyi mikron seviyesinde aşındırır ve aynı zamanda yüzeyde istenmeyen paslı maddeleri temizleyerek, yüzeyi boya uygulamasına hazır hale getirir.
Kumlama uygulamalarında kullanılan metal kumlama makinesi oldukça fonksiyonludur. Kumlama için kullanılan parçacıkların taşındırıcı malzemelerini istenen yüzeye yüksek hızlarda sevk edilmesini sağlayan makinelerdir. Kumalama makinelerinde sermaik bir namlusu ve iç kaplaması olan basınçlı tabanca kullanılır. Bunun önemi ise, kumun zaman içerisinde aşınmasını önlemektir.
Özellikle üzerinde kesme veya kaynak işleri uygulanmamış profil, sac ve çelik malzeme elemanlarının kumlanmasında küçük ve çok sayıda metal parçaların kumlanmasında tribünli otomatik kum makineleri kullanılır.
Kumlama makinelerinde genellikle metal esaslı cam ve mineral esaslı olan çeşitli kumlama aşındırıcı malzemeleri kullanılır. Bu aşındırıcı malzemelerin, kumlamada kullanılan malzemeler seçiminde dikkat etmek önemlidir.
Kumlama işleminde kullanılan kum bildiğimiz kum değildir. Bu parçaların çok ufak boyutlara sahip olması nedeniyle kum denilmiştir. Kumalamada kullanılan malzemelerden shot ve grit oldukça önemli ve talep gören malzemelerdir.
Shot: Kullanım ömrü uzun, yüksek yüzey sertlik değerlerine sahip düşük karbonlu bilye-çelik malzemelerdir. Kum, pas ve oksit giderme işlerinde oldukça talep görür.
Grit: Kumlama işlemlerinde en çok tercih edilen üstün bir kumlama imkanı sunan tozuması az seviyede olan bir demir cürufudur.
Kumlama İşleminin Avantajları
Kumlama işlemi metal yüzeylerden boya, pas ve kir kalıntılarını tamamıyla ortadan kaldırabilir. Kumlama işleminin maliyetini düşürme, üstün performans sağlama, çok yönlü oluşu ve ekonomik açıdan avantajları vardır.
Yüzeyi Hazır Hale Getirir
Boya tabakasının daha iyi tutunabilmesi için metal yüzeyin kumlanması oldukça önemlidir. Kaplamanın oldukça uzun bir süre dayanamasına yardımcı olur.
Yüzey Hatalarını Ortaya Çıkarır
Kumlama uygulamasının avantajlarından biri de metal yüzeydeki mevcut hataları gün yüzüne çıkarmasıdır. Bu şekilde metal parçası çok rahat bir şekilde incelenebilir ve sorunlar giderilebilir. Yüzeyin yumuşamasınada katkı sağlar.
Korozyon Sorununu Çözer
Birçok metal türünün zaman içinde paslanması parçanın nemlenmesine hasar görmesine sebep olur. Korozyonun giderilmesi sonucunda parçada oluşabiecek nem engellenir ve metal korunur.
Çevre Dostudur
Kumlama işleminde herhangi bir kimyasal kullanılmaması nedeniyle çevreye zarar verecek bir durum oluşturmaz. Sadece yüzeyi aşındırmak için peletler kullanılır. İşlem sırasında meydana çıkan toz bu iş için üretilmiş bir makine tarafından emilir ve çevre dostu bir işlem oluşturur.
Hızlıdır
Uzun vadede zamandan tasarruf edebilmek için kumlama yönteminin uygulanması önemlidir. Geleneksel yöntemlerle yapılan işlemler çok uzun zaman alır.
Kumlama işlemlerindeki çalışma ortamından ve koşullarından bahsedecek olursak; Metal kumlama işlemleri gerekli emniyet tedbirlerinin alındığı yeterince aydınlatılmış uygun genişlikte açık veya kapalı alanda, yükseklikte gerçekleştirilir.
Bu meslek bazı riskleri barındırır. Ayakta çalışma, sıcaklık, gürültü, toz, sert bir cismin çarpması, yüksekten düşme, vücudun zorlanması gibi.
Kumlama Derecelendirme (Yüzey İşlem Standartları)
Kumlama işlemlerinde genel amaç, yüzeyin istenmeyen maddelerden arınması ve aşındırılmasıdır. Kimş zamanda pürüz giderme amacıyla yapılmaktadır. Kumlama işlemi sonrasında yüzeyin ne kadar temizlendiğine aşındırıldığına bakarak bir derecelendirme sistemi baz alınır.
Yüzey derecelendirme değerleri: Bu derecelendirme sistemi belirli standartlara göre belirlenir. Türkiye’de bir İsveç standardı olan SA1, SA2, SA2.5, SA3 derecleri kullanılır.
TSE’nde bu derecelendirmeler TS EN ISO 8501-1 şeklinde ifade edilmektedir.
SA 1: En düşük kumlama seviyesidir Bu derecelendirme Amerika Birleşik Devletlerinde SSPC-SP7 sınıfına eşdeğerdir. Manuel kumlama tekniği ile elde edilen sonuçlarla benzerlik gösterir.
SA 2::Bu derecelendirme, ABD’nin SSPC-SP6 sınıfına eşdeğerdir. Kumlama ile yapılan işlemlerde en temel gereksinmeleri karşılar. Manuel kumlama tekniğinden daha etkilidir. İş parçasının yüzeyinde bulunan kr,pas, yağ gibi atık maddeler, yüzey kusurları hariç giderilir.
SA 2.5 : Beyaza yakın temizleme düzeyi olarak da bilinir. Sanayide yaygın bir şekilde kullanılır. Teknik gereksinmeler ve standartların kabul düzeyi olarak yeterlidir. Genellikle açık deniz platformlarında kullanılır.
SA 3:Yüksek aşındırıcı kumlama temizleme derecesi olarak da bilinir. ABD’nin SSPC-SP5 sınıfına eşdeğerdir. Yüksek basınçlar, yüksek sıcaklıklar ve aşındırıcı ortamlarda hizmet veren çelikler için, türbinler, nükleer reaktörler, kimyasal tank astarları, denizaltılar vb gibi yüzey niteliğinin çok iyi olması gereken sektörler için tercih edilir.
Bu işleri kolay olarak gören bir kesim var. Pek o kadar da basit bie iş değildir kumlama. Kumlama çalışmaları sırasında gerekli özen ve önem verilmezse, malesef kumlama işlemleri sonucunda istenilen verimi alamazsınız. Kumlama işleminden sonra metal, pas ve korozyona karşı oldukça korumasız durumdadır. Kumlama işleminden hemen sonra metalin hava ile temasının sağlanması gerekir. Bunun içinde metali korumak için kumlamadan sonra hemen boyama yapılmalıdır.